Đã hơn 60 năm trôi qua (09-05-1945 – 09-05-2008), kể từ ngày nhân dân tiến bộ và yêu chuộng hoà bình trên thế giới, đứng đầu là Liên Xô, giành chiến thắng trong Chiến tranh thế giới thứ hai, đập tan chủ nghĩa phát-xít, xoá bỏ họa diệt chủng đối với nhân loại. Mặc dù vậy, cho đến nay, nhiều cứ liệu lịch sử về cuộc chiến tranh này vẫn tiếp tục được công bố, nghiên cứu và làm sáng tỏ thêm vai trò của Hồng quân Liên Xô cũng như ý nghĩa lớn lao của chiến thắng này đối với hoà bình trên toàn thế giới.
Những cứ liệu do ông Valentin Phalin, tiến sĩ lịch sử, và ông Víchto Litốpkin, bình luận viên quân sự của Hãng thông tấn Novosti, công bố gần đây nhất chứng tỏ rằng, Chiến dịch Béc-lin trong giai đoạn cuối cùng của chiến tranh do Phương diện quân số 1 Bê-la-ru-xi-a của Hồng quân Liên Xô tiến hành dưới sự chỉ huy của tướng Giucốp, không chỉ có ý nghĩa về mặt quân sự là đập tan sào huyệt cuối cùng của phát-xít Đức mà còn có ý nghĩa chiến lược chính trị vô cùng quan trọng là: ngăn chặn và phá tan âm mưu bí mật, đầy phiêu lưu của một số thế lực ở phương Tây. Nếu âm mưu này không được ngăn chặn, có thể đã dẫn đến Chiến tranh thế giới thứ ba giữa một bên là Liên Xô, và bên kia là một số thế lực trong hàng ngũ đồng minh chống chủ nghĩa phát-xít cùng với đám tàn quân của Hítle.
Vào thời điểm đó, các cơ quan tình bào của Liên Xô và Mỹ đã khám phá âm mưu của một số thế lực ở Anh nhận mật lệnh của Thủ tướng Sớcsin thu hồi vũ khí chiến lợi phẩm của Đức, tập trung lại và chuẩn bị một cuộc chiến khác chống lại Liên Xô vào những ngày cuối cùng của chiến tranh. Để thực hiện âm mưu đó, họ còn định thu thập đám tàn quân của phát-xít Đức để thành lập các sư đoàn ở phía Nam Đan Mạch để sử dụng về sau này.
Rất nhiều văn kiện chính thức ở cấp độ quốc gia chứng tỏ, quyết định của Bộ chỉ huy quân sự Xô-viết mở Chiến dịch Béc-lin đã được xác định trong cuộc gặp cấp cao giữa nguyên thủ ba nước là Xta-lin (Liên Xô) Ru-dơ-ven (Mỹ) và Sớc-sin (Anh) là “một nhiệm vụ cực kỳ quan trọng”. Thế nhưng, mãi tới tháng 3-1945, Mỹ và Anh vẫn chưa mở Mặt trận thứ hai ở phía Tây như đã thoả thuận với Liên Xô. Các đơn vị quân Đức hoặc đầu hàng Hồng quân Liên Xô, hoặc thẳng tiến về phía Đông mà không vấp phải sự kháng cự nào đáng kể từ phía các đồng minh Mỹ và Anh. Chiến thuật của tàn quân Đức lúc đó là cố bám giữ các vị trí có thể bám được trên toàn tuyến mặt trận Xô – Đức, chờ thời cơ để cùng với quân Mỹ và Anh đánh trả “mối đe doạ từ phía Liên Xô” trên toàn bộ châu Âu. Vào thời điểm đó, Thủ tướng Anh Sớc-sin cho rằng Liên Xô đã làm xong vai trò của họ và giờ đây phương Tây cần lo liệu trước để trừ “hậu họa cộng sản” trong thời kỳ hậu chiến.
Tuy thống nhất để Liên Xô mở Chiến dịch Béc-lin, nhưng sau khi Hội nghị Y-an-ta kết thúc vào ngày 11-02-1945, thì đêm ngày 12, rạng sáng ngày 13-02-1945, máy bay chiến đấu của Mỹ và Anh ném bom ồ ạt vào các khu vực mà lẽ ra Hồng quân Liên Xô sẽ chiếm đóng theo thoả thuận ở Hội nghị Y-an-ta như Đờ-rét-đen (Đức), các xí nghiệp chủ yếu ở Xlô-va-ki-a và biến những khu vực đó thành tro bụi. Năm 1944, máy bay ném bom của Anh và Mỹ đã tiến công các mỏ dầu ở Pơ-lô-ét-ti khi Hồng quân Liên Xô tiến gần đến trung tâm khai thác dầu chủ yếu của châu Âu – nơi đã từng cung cấp nhiên liệu cho nước Đức trong suốt cuộc chiến. Một trong những mục đích chủ yếu của các cuộc ném bom ở Đờ-ret-đen là phá trụi hoàn toàn các cây cầu đi qua sông En-bơ để cản bước rút lui của Hồng quân về phía Đông. Tháng 4-1945, không quân Mỹ và Anh ném bom vào các khu vực ở thành phố Pốt-xđam (Potsdam) thuộc quyền kiểm soát của Hồng quân Liên Xô, tàn phá thành phố Ô-ra-nen-buốc (Oranienburg), tại đó có Phòng thí nghiệm làm giàu u-ra-ni, để không một trang thiết bị thí nghiệm hoặc nhân viên kỹ thuật rơi vào tay Liên Xô. Như vậy, chính trong những ngày cuối cùng của chiến tranh, Liên Xô đã phải đương đầu với âm mưu “bài Xô” trong chính hàng ngũ đồng minh của mình.
Đứng trước hành động lạ lùng đó của quân Mỹ và Anh, sau khi tiến đến ranh giới các khu vực được quyền kiểm soát theo quy định trong Hội nghị Y-an-ta, Xta-lin không mong đợi hành động phối hợp của đồng minh mà ra lệnh cho Hồng quân trong khi truy kích các đơn vị của Đức buộc phải vượt qua chiến tuyến đã từng được thỏa thuận trước đ}y với c|c đồng minh Mỹ và Anh. Xta-lin cam kết, sau khi kết thúc chiến sự, qu}n đội Liên Xô sẽ rút về phạm vi các khu vực phân công cho họ chiếm đóng như đã được Hội nghị Y-an-ta quy định.
Sau khi Tổng thống Ru-dơ-ven qua đời (ngày 12-4-1945), Thủ tướng Anh Sớc-sin ra sức thuyết phục và gây áp lực đối với Tổng thống Mỹ Tờ-ru-man rằng, không cần phải thực hiện các cam kết ở Tê-hê-ran và Y-an-ta bởi “thời cuộc lúc n{y đang chờ đợi những tình huống mới cần có những giải ph|p kh|c”. Đó l{ những giải pháp gì? Thủ tướng Anh Sớc-sin kiên quyết phản đối cuộc gặp thượng đỉnh ở Pốt-xđam như dự kiến hoặc tổ chức một cuộc hội nghị kh|c để thảo luận về chiến thắng v{ đ|nh gi| tầm quan trọng của nhân dân Liên Xô trong cuộc chiến tranh này. Theo tính toán của Thủ tướng Anh Sớc-sin, phương T}y cần phải tận dụng cơ hội khi Liên Xô đ~ bị cạn kiệt sức lực, hậu phương bị ph}n t|n, qu}n đội bị mệt mỏi, vũ khí trang bị hỏng hóc nhiều nhằm đưa ra yêu s|ch đối với Mát-xcơ-va, buộc họ phải nghe theo sự chỉ huy của người Anh, nếu không thì Liên Xô sẽ phải đối mặt với một cuộc chiến tranh nữa.
V{o đầu tháng 4-1945, Thủ tướng Sớc-sin ra lệnh khẩn cấp cho qu}n đội Anh và Mỹ chuẩn bị chiến dịch mang tên “Nhesmyslomoye” (Vô hiệu hoá). Thời điểm bắt đầu chiến dịch này dự kiến vào ngày 01-6-1945, trong đó có sự tham gia của quân Mỹ, Anh, Ca-na-đa, qu}n đo{n viễn chinh Ba Lan và khoảng 10 đến 12 sư đo{n t{n quân phát-xít Đức. Đó chính l{ những sư đo{n không bị qu}n đồng minh Mỹ và Anh
giải giáp ở phía nam Đan Mạch. Nhưng Tổng thống Mỹ Tờ-ru-man không ủng hộ tư tưởng đó của Thủ tướng Anh Sớc-sin, chí ít là do nguyên nh}n: dư luận xã hội Mỹ chưa sẵn sàng chấp nhận một sự phản bội đồng minh và bạn bè đến mức như vậy.
Trong khi đó, c|c tướng Mỹ kiên quyết đi theo quan điểm tiếp tục liên minh với Liên Xô cho tới khi Nhật Bản đầu h{ng. Theo c|c tướng Mỹ, trong trường hợp cắt đứt quan hệ với Liên Xô thì người Mỹ buộc phải đơn phương chiến đấu với Nhật Bản. Theo đ|nh gi| của c|c tướng lĩnh ở Lầu Năm Góc, nước Mỹ phải trả giá 1-2 triệu sinh mạng quân nhân Mỹ trong cuộc chiến với Nhật Bản. Như vậy, các nhà quân sự Mỹ đ~ ngăn chặn được một thảm họa chính trị vào tháng 4-1945. Ngoài ra, các nhà quân sự của Mỹ và Anh cho rằng, gây chiến với Liên Xô thì dễ nhưng kết thúc chiến tranh với họ thì khó khăn hơn nhiều. Đối với c|c tướng Mỹ v{ Anh, đ}y l{ h{nh động vô cùng mạo hiểm.
Thông qua mạng lưới tình báo chiến lược nắm rõ ý đồ của Mỹ và Anh, Bộ chỉ huy tối cao của Liên Xô quyết định khẩn trương mở Chiến dịch Béc-lin như l{ sự đ|p trả với kế hoạch mở chiến dịch “Vô hiệu ho|”. Có thể nói, Xta-lin là tác giả kịch bản chính trị của chiến dịch Béc-lin, còn người thực hiện và là Tổng chỉ huy chiến dịch l{ tướng Giu-cốp.
Tiến công nhanh chóng và công phá Béc-lin, giương cao ngọn cờ chiến thắng trên nóc nhà Quốc hội Đức không chỉ là biểu tượng chính trị mà còn là chiến dịch quân sự có ý nghĩa quyết định kết thúc chiến tranh trên mặt trận Xô – Đức. Đối với Hồng quân Liên Xô, nhiệm vụ có tính nguyên tắc là phải tiến vào sào huyện cuối cùng của địch và kết thúc cuộc chiến tranh khó khăn nhất trong lịch sử nước Nga. Chính từ Béc-lin đ~ ph|t sinh và phát triển chủ nghĩa ph|t xít t{n bạo, gieo rắc sự đau khổ vô tận đối với nhân dân Liên Xô, nhân dân châu Âu và toàn nhân loại. Chính phủ Liên Xô muốn ứng xử với nước Đức như l{ một quốc gia gây chiến tranh và phải gánh chịu thất bại. Nhưng không một ai muốn biến sự thất bại của họ thành sự trừng phạt. Xtalin thực hiện khẩu hiệu ông đề ra từ năm 1941 l{: Hít-le lên nắm chính quyền và sẽ phải ra đi, còn nước Đức v{ nh}n d}n Đức thì vẫn còn lại mãi mãi.
Tuy nhiên, ngay sau khi Béc-lin thất thủ, quan hệ liên minh Xô – Mỹ đ~ tan th{nh m}y khói. Tướng Mỹ Mác-san (Marshall) đ~ từ chối tham gia cuộc duyệt binh chiến thắng của đồng minh ở Béc-lin, mà lẽ ra tướng Mác-san cùng với tướng Giu-cốp sẽ chỉ huy cuộc duyệt binh chiến thắng này. Mặc dù vậy, cuộc duyệt binh Chiến thắng ở Béc-lin vẫn được tiến hành vào ngày 07-05-1945 do Nguyên soái Giu-cốp chỉ huy. Còn ở Mát-xcơ-va, cuộc duyệt binh Chiến thắng được tổ chức vào ngày 24-061945./.
